Verslag Maschinenbautage 2022

Voor wie weinig tijd heeft:

  • Op 12 en 13 oktober 2022 waren de Maschinenbautage, een conferentie over machineveiligheid in Keulen.
  • Op de conferentie is een toelichting gegeven op de laatste stand van zaken met betrekking tot de machineproductenverordening, de AI-verordening en de Cyber Resilience Act. Meer praktische presentaties zijn gegeven op het gebied van de robotnorm, de PL-norm en draadloze bediening. Daarmee laat het zien dat het vakgebied zich verder heeft ontwikkeld en dat veiligheid meer is dan alleen afschermingen, noodstoppen, hekjes en leuningen (hoewel die ook niet moeten worden vergeten).
  • De MPV heeft vooral gevolgen voor de machines die nu bijlage 4 staan en voor 'intelligente' besturingen (voor zover die er al zijn). Belangrijke normen als de robot- en PL-norm krijgen volgend jaar een belangrijke onderhoudsupdate, de PL-norm en de SIL-norm groeien daarbij steeds verder naar elkaar toe, maar een eenheid is nog ver weg.





IMG_20221012_083556055jpg`


Op woensdag 12 en donderdag 13 oktober 2022 vonden in Keulen de 'Maschinenbautage 2022' plaats. Dit is een jaarlijks terugkerend evenement, georganiseerd door MBT Ostermann GmBH, een vooraanstaand adviesbureau in Duitsland op het gebied van Machineveiligheid, die op hun website maschinebautage.eu ook regelmatig zeer actuele informatie plaatsen over ontwikkelingen op het gebied van machineveiligheid en ook toelichtingen en interpretaties publiceren. Keulen is maar 3 uur rijden vanuit Nederland, het programma zag er zeer interessant en actueel uit en dat was voor mij de reden om 2 dagen naar Keulen te gaan. En dat was zeker de moeite waard! In deze post vat ik e.e.a. samen in een (niet zo heel) kort verslag, wat ik graag met jullie deel. 


De conferentie

De conferentie, die gehouden werd in het luxueuze Hotel Maritim in het moderne centrum van Keulen, en waar ca. 120 man live en een onbekend aantal online aan deelnamen, was verdeeld over twee dagen. Op de eerste dag werden hoofdzakelijk de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van wetgeving besproken, de tweede dag stond in het teken van wat meer praktische voorbeelden. Eigenlijk duurt het hele evenement 4 dagen, want dinsdag 11 oktober was er reeds een dag vol met sprekers met een juridische achtergrond (met een raakvlak met machines) en de 14e oktober werd alles afgesloten met een aantal praktische workshops. Ik was echter alleen bij de tweedaagse conferentie.

 


De eerste dag

De highlights van de eerste dag met sprekers betrokken bij de EU regelgeving.

Evaluatie NLF

De heer M. Schmidt-Gerdts van het Directoraat Interne Markt van de EU-commissie vertelde over de evaluatie van het 'New Legal Framework (NLF) en de nieuwe Blue Guide van 2022 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv%3AOJ.C_.2022.247.01.0001.01.ENG&toc=OJ%3AC%3A2022%3A247%3ATOC. De evaluatie van het NLF loopt nog tot einde van het jaar. Hij wees o.a. op het conflict dat in de wetgeving staat en ook in NL regelmatig naar voren komt: de verplichte keuring voor ingebruikname die het Arbobesluit in art. 7.4a voorschrijft . Deze keuring staat eigenlijk haaks op de 'zelfcertificering' door fabrikanten die een Machine(-product) opleveren als arbeidsmiddel.


Stand van zaken MPV

Mevrouw V. Piedrafita, ook van het directoraat interne markt (DG GROW) van de EU-commissie lichtte de laatste ontwikkelingen toe met betrekking tot de aankomende Machineproductenverordening (MPV). Belangrijkste thema's zijn nog de link tussen de AI-verordening en de aankomende MPV. AI is er uit gehaald (zie volgende spreker). I Het goede nieuws is dat deze verordening echt eind 2022 rond lijkt te komen tussen EU-Parlement, Raad en Commissie en dat dan het moment van 'adoption' is. Dat is waarschijnlijk niet hetzelfde als in werking treden, daar gaat nog een periode overheen, maar dan staat de tekst al vast. ngang van de MPV is één datum/ tijdstip (ergens om 0.00 uur), zonder overgangsperiode zoals eerder bij de MR en geldt dan meteen in heel Europa (let op opdrachtgevers en fabrikanten!). Overnemen in nationale wetgeving is niet meer nodig, om dat het een verordening is. Er is momenteel tussen raad, commissie en parlement discussie over de bijlage I, de bijlage met de zogeheten 'high-risk'-machines, waarbij deze mogelijk zelfs gereduceerd gaat worden tot 3 categorieën, maar niets is nog zeker, want uit verschillende kanalen is weerstand. Hierbij spelen ook politieke thema's een rol en leveranciers vinden de benaming 'high risk' niet leuk, willen het anders benoemen en velen hebben belang niet op de bewuste lijst te komen. Heel veel over techniek lijkt het niet meer te gaan.


Visie vakbewegingen op MPV

De heer S. Boy vertegenwoordigde de vakbewegingen in de EU (werkt bij ETUI) en had een kritische blik op de (beoogde) omschrijving in de nieuwe MPV van de machines met AI (artificial intelligence), die overigens niet meer zo bij naam worden genoemd. Zijn boodschap was dat ten eerste AI vaak verward wordt met 'autonome' machines door leken (volgens hem maken deze nu ook te veel deel uit van de partijen (vooral raad en parlement) die nu de MPV moeten afronden en goedkeuren). Zijn standpunt is dat een autonome machine volgens hem namelijk gewoon programmeerbaar is en daarvan moet de ontwerper 'gewoon' een risicobeoordeling maken en maatregelen treffen om gevaarlijke situaties te voorkomen en de gevolgen te reduceren. Dat past volgens hem allemaal binnen het huidige kader dat de MR biedt en ook de MPV gaat bieden.

Hij ziet een gevaar dat machines met 'high risk' en 'smart technology' nu te snel als exotisch en 'nu eenmaal gevaarlijk' worden gezien, waardoor de ontwerper kan nalaten om de risicobeoordeling te doen. Hij vindt dat principieel niet juist omdat alles wat je ontwerpt kunt laten gedragen binnen bepaalde grenzen. Komt het daarbuiten dan gelden de 'gewone' regels van de machineveiligheid en moet/kun je maatregelen treffen. Het mag nooit een zich autonoom en ongecontroleerd ontwikkelende unit worden (vaak schrikbeeld van AI). Daarvoor biedt de huidige MR al waarborgen, omdat je een risicobeoordeling moet doen. Die werkt volgens hem als voldoende veiligheidsfilter voor 'gevaarlijke' technologie (die er eigenlijk ook nog niet eens echt is). Komt het daar niet door, dan kan de machine niet op de markt komen. De ETUI heeft daarom ook geprotesteerd tegen de wijze waarop AI nu in de verordeningen terecht gaat komen. Door de voorgestelde wijziging van artikel 1.2.1-ii is hij ook bang dat het nu lijkt alsof voor AI-systemen (die niet meer zo expliciet genoemd worden) nu maar twee eisen gelden.

In antwoord op een vraag uit het publiek gaf hij ook zijn visie misschien wel het simpelste weer. Voor elk ontwerp moet je kunnen beoordelen of dat veilig is. Als je bij een bepaald AI-systeem (dat zich zelf ontwikkeld) niet kunt verifiëren en valideren of dat veilig genoeg is, dan is die machine simpelweg verboden. Zijn visie is dan ook dat dat soort machines altijd binnen een voorspelbare / voorgeschreven 'safety envelope' moeten werken die door de ontwerper wordt bepaald (en niet door de machine). Gaat de machine daarbuiten, dan moeten veiligheidsfuncties de machine naar een veilige toestand brengen. Dat geldt dan ook voor veiligheidsfuncties die 'machine learning' toepassen. Hij wil namelijk niet AI verbieden, want hij ziet wel degelijk voordelen aan dit soort systemen, maar je moet ze wel met verstand inzetten. Een al te aparte behandeling zou dan alleen maar verwarring geven.


AI-verordening

Na dit vurig betoog presenteerde Mevr. F. Wirths van ZVEI (volgens mij Duitse evenknie van TechniekNL) in meer ingetogen vorm de inhoud van de AI-verordening. Deze komt echter veel later dan de MPV (pas in najaar '23 op zijn vroegst). Dit verhaal was wat droger, en viel precies in de middag-dip, en was daarom wat lastiger te volgen. Het belangrijkste wat ik overhield, is dat de AI-verordening veel verder gaat dan de MPV. Na inbedrijfstelling en gedurende de gehele levensduur, moet een risicomanagementsysteem en een loggingsysteem worden opgezet. Overigens heeft de AI-verordening een veel breder toepassingsgebied dan alleen machines. De toepassing van 'pure' AI (echt zelf ontwikkelende software) bij machines wordt eigenlijk nog als erg beperkt beschouwd (zo lang je het niet verward met autonome machines).


Getuigen-deskundigen

Slotspreker van de eerste dag was tenslotte de heer C. Laschet, een vooraanstaand jurist op het gebied van machineveiligheid in Duitsland. Hij vertelde over de rol van de getuige-deskundige op het gebied van machineveiligheid. Ik kan niet navertellen of dit hetzelfde is als in Nederland, maar ik heb ooit twee maal een deskundigenbericht mogen schrijven voor een rechtzaak en daardoor herkende ik wel wat parallellen. Een van de opvallendste uitspraken vond ik dat het essentieel is dat je uitgaat van de huidige stand der techniek en dat de getuige-deskundige verplicht dat moet nagaan. Je mag niet zo maar toetsen aan een oude of verouderde norm omdat dat goed uitkomt. Verder moet een deskundige vooral antwoord geven op de vragen die zijn gesteld en niet zelf op de stoel van de jurist gaan zitten.


De avond werd gevuld met een rondleiding door Keulen en een stevige Duitse maaltijd.


 IMG_20221012_081950544 2jpg

De tweede dag

De belangrijkste zaken van de tweede dag:

Update ISO 10218

De heer O. Görnemann van SICK hield een presentatie over de (onderhouds-)update van de robotnorm ISO 10218. Dat vond ik interessant omdat ik nu al meer dan 14 jaar bezig ben met de update van 'onze' veiligheidsnorm voor bruggen, de NEN6787. Deze was ooit begonnen als een onderhouds-update die binnen een a twee jaar zou zijn afgerond. Helaas worden we ook daar nu al ingehaald door de nieuwe MPV en worden Europese normen sneller geüpdatet dan wij kunnen bijhouden. Maar daarover kan ik wellicht een andere keer berichten.

De robotnorm is een goed voorbeeld van een vrij complete type C-norm. Toegevoegd wordt bijvoorbeeld een lijst met veiligheidsfuncties en voorgeschreven PL's. Afwijken daarvan mag alleen met het volgen van een speciale procedure. Verder zijn 'cobots' er als categorie uitgehaald en zijn de bedienwijzes anders gecategoriseerd, waardoor die de cobots er ook gewoon onder vallen. Verder hebben ze aan de hand van de eisen van bijlage I van de MR eisen toegevoegd, die daarvoor 'over het hoofd' waren gezien, waaronder ook eisen voor mechanische sterkte. In totaal wordt de norm 2 a 2,5 keer zo dik, helaas een ontwikkeling die je overal terug ziet.

Ik noteerde een treffende uitspraak:

"Ein Normprozess ist kein Wünschkonzert, es geht darum so wenig wie möglich unglücklich zu sein",

oftewel als lid van een normcommissie moet je gewoon af en toe wat slikken (als reactie op een vraag uit de zaal waarom iets in de norm stond). Hij gaf verder aan, dat je je bewust moet zijn dat sommige normen misschien niet (helemaal) aan de alle eisen in de MR voldoen. Wees je daarvan bewust en handel daarnaar en het is aan de normcommissie om dat z.s.m. te repareren. En oh ja: noodstop is 'Not-Aus' in de elektrotechniek, en 'Not-Halt' in de machinebouw.


Draadloze bediening

De heer G. Nischalke-Fehn van de IFA/Arbeitsschutz (Duitse humor: 'Wir schutzen gegen Arbeit') presenteerde een concept voor draadloze bediening, waarbij je zowel je tablet of smartphone kunt gebruiken voor de bediening, maar die ook voldoet aan alle eisen van de MR voor noodstop en 'hold-to-run' c.q. vrijgave knop. Truc is dat de veiligheidsfuncties alle buiten de tablet/smartphone zijn ondergebracht. Bijzonder vind ik dat dit ontwikkeld is door een overheidsinstantie (zonder patentaanvraag) en het idee verder vrijgeeft aan de markt (o.a. TYRO pakt dit op). Ze hebben het als project opgepakt en getoetst aan alle van toepassing zijnde normen op dit gebied. Notoir probleem bij een draadloze bediening is het waarnemen van de 'actieve' noodstop. Een beschikbare oplossing is een verlichte knop, die onverlicht grijs is en verlicht rood. Deze vraagt echter wel weer om een veiligheidsfunctie die lamp van de knop bewaakt. Als voordelen van draadloos bedienen geeft hij: ergonomisch, geen struikelgevaar. Nadelen: je kunt weglopen of juist ìn het gevarenbereik komen. Voor dat laatste is 'plaatsgebondenheid' van groot belang en een verplichte maatregel vanuit 'voorzienbaar misbruik' (oplossingen zijn gebruik bepaalde type netwerken, frequenties of bakens). Volgend project van IFA is een volledige 'touch'-uitvoering van toestemmings-/vrijgaveknop en noodstop.

Vraag uit publiek ging over inactieve bedieningen. De procedurele (stap 3) oplossing is deze op te bergen. Maar als je verwacht dat ze (de medewerkers) dat niet doen, dan moet je andere maatregel nemen (die ook technisch beschikbaar zijn): de eerder genoemde verlichting van de actieve knop, detecteren dat inactieve bedienpanelen zijn opgeborgen op een bepaalde plek, of zelfs met een (gedetecteerd) klepje over de noodstop.


Cyber Resilience Act

De heer H. Höfken had het over Cybersecurity. Ook dat is een onderwerp dat nu expliciet in de MPV wordt opgenomen met (het nieuwe) artikel 1.1.9. Hoewel eigenlijk al lang belangrijk is, wordt dit nu een expliciet onderdeel. Waarom is dit van belang? Omdat besturingen en bedieningen zich op afstand kunnen bevinden van de machine, soms zelfs via de cloud. Ook hier geldt weer dat de risico's moeten worden beoordeeld en maatregelen moeten worden getroffen (dat is gewoon universeel toepasbaar). Wil je het doen, dan moet je gaan voldoen aan de Cyber Resilience Act (CRA) . Het is wel zo dat als je daaraan voldoet, je ook voldoet aan de betreffende artikelen in de MPV die dat aanraken (1.1.9 en 1.2.1). Uit de zaal kwam al een reactie dat, gezien de complexiteit van de aantoonbaarheid (o.a. met IEC 62443), sommigen al snel zullen terugvallen op bedrade systemen. Maar ook hier geldt dat je goed moet kijken naar de risico's die je loopt en dat het een goede basismaatregel is om het operationele systeem scheidt van het IT-netwerk. Net als bij AI geldt dat de CRA verder gaat dan alleen de bouw en de inbedrijfstelling. Ook al voldoen de machines aan de eisen van de MPV, dan voldoet de klant nog niet automatisch aan alle eisen van de CRA.


Update ISO 13849

De heer T. Bömer van IFA (Arbeitsschutz) heeft toegelicht wat de update van de ISO 13849 (de PL-norm) betreft. Hier merk je ook het typisch Duitse verschijnsel dat daar vrijwel alleen maar de PL-norm wordt toegepast. Echter, ook al geeft de spreker af op de SIL-norm IEC 62061 en geeft hij aan dat die norm zaken overneemt uit de PL-norm, gebeurt dat omgekeerd ook en groeien de normen naar elkaar toe. Hij verwachtte echter niet dat de normen op afzienbare termijn zullen samenvloeien. Dat heeft vooral te maken met de IEC 61508 waar de IEC 62061 vooral aan gekoppeld is. Toepassing van de 61508 is ook complexer en vraagt nog meer scholing. De update van de ISO 13849-1 en -2 is ook een onderhoudsupdate, die echter vertraagd is door opdrachtverlening aan de zogenoemde HAS-consultants en wordt niet eerder verwacht dan in 2023. De tekst is echter vrijwel klaar. Er is (o.a.) nog wel discussie over de regel om bij een lage waarschijnlijkheid de PL een trapje lager te mogen zetten. Volgens hem wordt deze regel vaak misbruikt om op een lagere PL uit te komen. Goed nieuws is dat de ISO 13849 beter gestructureerd en beter leesbaar wordt.


Veiligheidsfuncties in pneumatiek

De heer U. Schuster van Buro Schuster geeft tenslotte een lezing over voorbeelden van veiligheidsfuncties bij pneumatische systemen (en zijn deels dus ook van toepassing op hydraulische systemen). Voorbeeld: hoe maak je een tweekanaals VHF voor zowel stop categorie 0 als 1. Er volgde een discussie aan het einde of een smoring wel of geen inherente veiligheidsmaatregel is. Volgens Ostermann wel, omdat een inherente veiligheidsmaatregel ook een risico mag reduceren (dus niet alleen vermijden). Anderzijds zegt een vragensteller dat je met een smoring weliswaar de snelheid verlaagt, maar de afstand die wordt afgelegd en de kracht is aan het eind nog steeds aanwezig. Het is dus in die zin hooguit een maatregel om de gevaarsafwending te vergroten en neemt het uiteindelijke gevaar niet weg. Los van deze academische discussie, betwistte gelukkig niemand de noodzaak van een smoring in bepaalde gevallen.

 


Tot slot 

Het is inderdaad niet zo'n heel kleine samenvatting geworden, ik heb hopelijk wel een impressie kunnen geven van wat er heeft plaats gevonden en dat dit actuele een goede inhoudelijke onderwerpen en discussies zijn.

Uiteraard probeer ik me ook telkens af te vragen wat dit betekent voor 'mijn' vakgebied de beweegbare infrastructuur:

  • Mijn inschatting is dat de inhoudelijke wijzigingen van de MPV weinig invloed zullen hebben, want vrijwel alle technische eisen blijven min of meer hetzelfde. Voor wie aan de slag wil met 'autonome' of 'intelligente' besturingen of onderdelen daarvan moeten wel opletten (denk aan machine learning bij persoonsherkenning). Onveranderd is dat je (en dat staat eigenlijk los ervan of het binnen of buiten de grenzen van een machine valt) dat je een risicobeoordeling opstelt en de juiste maatregelen treft om de risico's te verminderen en de keuze onderbouwt.
  • Het verhaal van 'autonome' vs machines met 'AI' raakt ook het onderwerp 'automatische bruggen waar bijvoorbeeld scanners op worden toegepast. Ga je dat soort systemen als beslissingsondersteunend systeem toepassen of als systeem waar je geheel op vertrouwd. En nog verder: worden die zelf-lerend?  M.i. zijn we daar nog niet helemaal uit. Zie ook mijn eerdere verhaal over scanners.
  • Draadloze afstandsbedieningen voldoen niet vanzelfsprekend aan alle eisen van de MR en straks MPV. Als essentieel werd bestempeld dat deze absoluut plaatsgebonden moeten zijn en dat lijkt absoluut een logische eis. Daar zijn inmiddels oplossingen voor en als die er zijn dan ben je eigenlijk verplicht deze toe te passen om voorzienbaar misbruik tegen te gaan. Anders is een veilige draadloze bediening eigenlijk niet mogelijk. Dat is ook een aandachtspunt voor ontwerpers bij bruggen.

 Het gehele programma is overigens terug te vinden op http://www.maschinenbautage.eu/konferenzen/konferenz-maschinenrichtlinie-2022/#c7126.

Zijn er vragen over of opmerkingen dan hoor ik dat uiteraard graag via info@mtmc.eu. Wellicht is veel al bekend en dan hoor ik dat ook graag! Wat mij is deze conferentie een aanrader en ik hoop volgende keer ook andere Nederlanders daar tegen te komen!